Activiteiten

Bij jongdementie veranderen het geheugen, het gedrag én de motoriek. Dat maakt dagelijkse activiteiten zoals opstaan, aankleden of boodschappen doen niet meer vanzelfsprekend. Toch kunnen mensen met jongdementie vaak nog veel zelf, zeker als ze op de juiste manier ondersteund worden.

Ergotherapie helpt om vaardigheden zo lang mogelijk te behouden. Maar ook als mantelzorger kun jij thuis of in een voorziening heel wat doen om zelfstandigheid, veiligheid en rust te bevorderen – mét respect voor de eigenwaarde van je naaste.

Geheugen en Aandacht in het Dagelijks Leven

Mensen met jongdementie krijgen steeds vaker te maken met problemen op het gebied van geheugen en aandacht. Namen worden vergeten, afspraken vergeten of taken raken halverwege verloren. Gelukkig kunnen kleine aanpassingen en oefeningen helpen om het dagelijks functioneren te ondersteunen én het zelfvertrouwen te behouden. Hier zijn enkele ergotherapeutische tips:

Oefen Namen en Gezichten met Fotoboeken of Memorykaartjes

Maak samen een persoonlijk fotoboek met foto's van familieleden, vrienden of buren, met namen erbij geschreven. Blader er regelmatig doorheen, bijvoorbeeld als rustmoment in de namiddag. Je kunt ook memoryspelletjes maken met dubbele foto's van dierbaren, zodat het oefenen speels blijft. Laat de persoon zelf meedenken in het maken van het boek of de kaartjes – zo wordt het materiaal betekenisvoller en blijft het beter hangen.

Oefen Dubbele Taken, zoals Wandelen en Praten Tegelijk

Bij jongdementie wordt het moeilijker om twee dingen tegelijk te doen. Je kunt dit op een speelse manier oefenen. Maak een korte wandeling en stel onderweg eenvoudige vragen, zoals "Wat eten we straks?" of "Welke maand is het nu?" Start in een prikkelarme omgeving, zoals een rustige tuin of park. Let op tekenen van overbelasting, zoals stilvallen of herhaald vragen stellen. Bouw langzaam op in complexiteit.

Gebruik van Digitale Agenda's of Spraakmemo's

Digitale hulpmiddelen zoals agenda-apps, wekelijkse planners of spraakmemo's kunnen structuur bieden. Een digitale agenda met herinneringen voor maaltijden, afspraken of hobby's geeft houvast. Spraakmemo's kunnen helpen om instructies of afspraken terug te luisteren. Voorbeeld:

Spreek samen 's ochtends de dagplanning in: "Vandaag gaan we wandelen om 10 uur, en daarna komt de dochter op bezoek."
Gebruik kleuren in een agenda: blauw voor huishoudelijke taken, groen voor bezoek, rood voor rustmomenten.

Kies apps die visueel eenvoudig zijn. Laat de persoon zoveel mogelijk zelf plannen met jouw ondersteuning. Dit vergroot het gevoel van autonomie.

Gebruik Visuele Stappenplannen of Timers bij Dagelijkse Activiteiten

Voor mensen met jongdementie kunnen alledaagse taken zoals koken, aankleden of de tafel dekken overweldigend worden. Met visuele stappenplannen, duidelijke afbeeldingen of eenvoudige tekeningen kun je deze taken weer uitvoerbaar maken. Bijvoorbeeld:

Maak een stappenplan voor het zetten van koffie met foto's van elk stadium (koffie in het filter, water toevoegen, machine aanzetten).
Gebruik een timer om aan te geven hoelang iets duurt (bijv. 10 minuten rust, 15 minuten koken).
Laat een foto zien van een volledig gedekte tafel als voorbeeld bij het dekken.

Herhaal deze routines regelmatig en bied in het begin voldoende ondersteuning. Vroeg aanleren van deze structuur zorgt ervoor dat ze langer zelfstandig uitgevoerd kunnen worden.

Plan Rustmomenten en Ademhalingsoefeningen na Inspanning

Rustmomenten zijn essentieel, zeker na cognitieve of fysieke inspanning. Plan deze actief in, bijvoorbeeld na het koken, na een wandeling of na een druk bezoek. Koppel dit aan een ademhalingsoefening om lichaam en geest tot rust te brengen. Voorbeeld:

Laat de persoon rustig zitten, ogen sluiten en 3 keer diep in- en uitademen.
Zet rustgevende muziek op of gebruik een begeleid audiofragment met ontspanningsoefeningen.

Maak van rustmomenten een vast onderdeel van de dagstructuur, bijvoorbeeld vóór de lunch en rond 16 uur. Regelmaat voorkomt overbelasting en bevordert herstel.

Gebruik Muziek of Geur als Geheugensteun

Muziek en geur zijn krachtige triggers voor herinnering. Ze kunnen helpen om iemand in de juiste stemming of handeling te brengen. Voorbeelden:

Speel steeds hetzelfde rustige muziekje bij het aankleden of naar bed gaan.
Gebruik een vertrouwde geur (zoals lavendel of favoriete zeep) bij de ochtendroutine.
Laat de geur van koffie de ochtend starten – geur activeert herinneringen.

Ergotherapeutische tip: Maak gebruik van positieve associaties. Een bekend deuntje of vertrouwde geur kan gedrag sturen zonder woorden.

Maak Gebruik van Activiteitenboxen met Geur, Tast en Muziek

Activiteitenboxen zijn doosjes of manden gevuld met vertrouwde materialen die één of meerdere zintuigen aanspreken. Denk aan geuren van vroeger, tastbare materialen of favoriete muziek. Voorbeelden:

Een 'verzorgbox' met aftershave, een zachte handdoek, handcrème en een oud parfum.
Een 'natuurbox' met dennenappels, lavendelzakjes, zand of schelpen.
Een afspeellijst met oude lievelingsnummers of natuurgeluiden (regen, vogels, zee).

Ergotherapeutische tip: Laat je naaste materialen voelen, ruiken of vasthouden zonder druk. Het doel is ontspanning, geen prestatie..

Soorten activiteiten

Binnenactiviteiten

Voor mensen met jongdementie zijn betekenisvolle binnenactiviteiten belangrijk voor structuur, zelfvertrouwen en contact met anderen. Muziek luisteren of zingen roept herinneringen en emoties op, werkt rustgevend en versterkt het contact. Koken of bakken, zoals soep maken of cake versieren, prikkelt de zintuigen en geeft een gevoel van voldoening.

Het bekijken van fotoalbums of het maken van een levensboek helpt herinneringen ophalen en versterkt het gevoel van identiteit. Tafelactiviteiten zoals puzzels, gezelschapsspellen of knutselen stimuleren de fijne motoriek en creativiteit. Tot slot biedt het verzorgen van planten rust en een gevoel van verantwoordelijkheid.

Deze activiteiten zijn eenvoudig, vertrouwd en sluiten aan bij de belevingswereld van mensen met jongdementie, wat bijdraagt aan hun welzijn en eigenwaarde.

Buitenactiviteiten

Buitenactiviteiten zijn voor mensen met jongdementie niet alleen ontspannend, maar dragen ook bij aan beweging, stemming en sociale verbondenheid. Wandelen in de natuur, vooral op vaste en vertrouwde routes, geeft rust en stimuleert het gevoel van veiligheid. Fietsen met een duofiets of riksja biedt frisse lucht, beweging en samen plezier – vaak via gemeenten of zorginstellingen beschikbaar.

Een bezoek aan een (zorg)boerderij of kinderboerderij zorgt voor zintuiglijke beleving en contact met dieren, wat rustgevend en activerend werkt. Ook een terrasje pakken of picknicken is een laagdrempelige manier om samen te genieten, zeker op een rustige plek met bekende hapjes. Tot slot is tuinieren – van zaaien tot oogsten – goed voor de motoriek en geeft voldoening.

Deze activiteiten sluiten aan bij wat vertrouwd en prettig voelt, en dragen bij aan het welzijn en de levenskwaliteit van mensen met jongdementie.

Zintuigelijke activiteiten

Zintuiglijke activiteiten zijn erg waardevol voor mensen met jongdementie, omdat ze helpen bij ontspanning, contact en het activeren van herinneringen. Geurherkenning, bijvoorbeeld met kruiden als kaneel of lavendel, prikkelt het geheugen op een speelse manier. Dit kan met geurpotjes of een geurmemory-spel.

Een voeldoos waarin verschillende materialen verstopt zitten – zoals sponsjes, vilt of steentjes – stimuleert de tastzin en roept herkenning en nieuwsgierigheid op. Snoezelen, met zachte stoffen, rustgevende muziek, lichtjes of een massagebal, biedt comfort en werkt kalmerend, vooral bij onrust of spanningen.

Deze vormen van beleving zorgen voor ontspanning en verbinding, en zijn eenvoudig aan te passen aan iemands behoeften en voorkeuren.

Tips voor mantelzorgers

Kies activiteiten die aansluiten bij de interesses en mogelijkheden van vroeger.
Structuur en herhaling zijn belangrijk: plan vaste momenten.
Let op de zintuiglijke prikkels: teveel lawaai of drukte kan verwarren.
Wees flexibel: het gaat niet om het resultaat, maar om het plezier samen.
Durf hulp in te schakelen via lokale diensten of buddywerking.