Omgevingsaanpassingen
Voor mensen met jongdementie is het behoud van een veilige, herkenbare en rustgevende woonomgeving van essentieel belang. De aandoening gaat gepaard met geheugenverlies, desoriëntatie en een verhoogde gevoeligheid voor prikkels, wat het zelfstandig functioneren en het thuis wonen bemoeilijkt. Door gerichte aanpassingen in en rond de woning kunnen we de leefomgeving beter afstemmen op hun specifieke noden. Deze aanpassingen variëren van eenvoudige ingrepen zoals visuele hulpmiddelen en verlichting tot meer structurele wijzigingen zoals veilige vloeren en aangepaste badkamers. Het doel is om de persoon met jongdementie zo lang mogelijk op een comfortabele, veilige en vertrouwde manier in de eigen woning te laten verblijven, met behoud van zoveel mogelijk zelfstandigheid. De volgende richtlijnen geven een overzicht van praktische woningaanpassingen die bijdragen aan een betere levenskwaliteit voor zowel de persoon met jongdementie als hun mantelzorgers.
Interieur en herkenbaarheid
Een vertrouwde en herkenbare omgeving is van groot belang voor mensen met jongdementie, omdat het helpt onrust en verwarring te verminderen. Veranderingen in het interieur kunnen namelijk leiden tot desoriëntatie, wat angst en onzekerheid kan veroorzaken.
Het is daarom belangrijk om zoveel mogelijk het bestaande interieur te behouden, mits dit veilig en overzichtelijk is. Dit zorgt voor continuïteit en herkenning in hun dagelijkse leven. Daarnaast kunnen persoonlijke en betekenisvolle voorwerpen, zoals familiefoto's en hobby-items, zichtbaar in de woonruimte worden geplaatst. Deze items dragen bij aan een gevoel van veiligheid en verbondenheid.
Tegelijkertijd is het raadzaam om overbodige voorwerpen uit huis te verwijderen. Dit vermindert niet alleen de hoeveelheid visuele prikkels, maar bevordert ook de oriëntatie van de persoon. Het helpt hen om zich beter te concentreren op hun omgeving, wat de onrust kan verminderen en bijdraagt aan een rustiger leefklimaat.
Veiligheid
Hoewel mensen met jongdementie vaak fysiek actief blijven, nemen hun cognitieve functies af. Dit vergroot het risico op onveilige situaties, aangezien zij zich mogelijk niet altijd bewust zijn van gevaren in hun omgeving.
Om de veiligheid te waarborgen, is het belangrijk om gevaarlijke producten, zoals schoonmaakmiddelen en medicijnen, goed en afgesloten op te bergen. Dit voorkomt dat ze per ongeluk in contact komen met schadelijke stoffen. Daarnaast moeten losliggende kleedjes en kabels uit de woonruimte worden verwijderd om valrisico's te beperken. Het creëren van brede, obstakelvrije looppaden is eveneens essentieel. Dit maakt het gemakkelijker en veiliger voor de persoon om zich door de ruimte te verplaatsen, zonder te struikelen of tegen voorwerpen aan te lopen. Deze aanpassingen dragen bij aan een veilige en comfortabele leefomgeving.
Verlichting
Goede verlichting is essentieel voor het verminderen van valrisico's, het bevorderen van oriëntatie en het voorkomen van onrust, vooral tijdens de avond- en nachtelijke uren wanneer de omgeving vaak onduidelijk is.
Een effectieve aanpassing is het plaatsen van bewegingssensoren voor verlichting, zodat de lichten automatisch aangaan bij opstaan of nachtelijk dwalen. Dit voorkomt dat de persoon in het donker moet navigeren en vermindert het risico op vallen. Het is ook belangrijk om te zorgen voor een heldere, gelijkmatige verlichting in alle ruimtes, zodat de omgeving altijd goed zichtbaar is. Daarnaast kan het nuttig zijn om verlichting te installeren op belangrijke punten, zoals trappen, gangen en het toilet. Dit helpt de persoon om zich veilig te verplaatsen, zelfs tijdens de nacht, en draagt bij aan een groter gevoel van rust en veiligheid.
Aanpassingen in de badkamer
De badkamer is een risicovolle plek voor mensen met jongdementie vanwege gladde vloeren en desoriëntatie, wat het risico op vallen of verwondingen vergroot.
Om de veiligheid te verbeteren, is het belangrijk om antislipmatjes in de douche en bij het toilet te gebruiken, zodat de vloer minder gevaarlijk wordt. Daarnaast kan een drempelloze douche helpen om struikelen te voorkomen, wat de toegankelijkheid vergroot. Het is ook aan te raden om de toiletbril opvallend te maken, bijvoorbeeld in rood of zwart, zodat deze gemakkelijker herkenbaar is en het gebruik ervan wordt vergemakkelijkt.
Aanpassingen in de keuken
De keuken kan gevaarlijke situaties opleveren door het gebruik van apparatuur en scherpe voorwerpen, wat het risico op ongelukken vergroot.
Om de veiligheid te verbeteren, is het aan te raden om apparatuur te kiezen met automatische uitschakeling, zoals bij kookplaten of koffiezetapparaten. Dit voorkomt dat apparaten onbedoeld blijven aanstaan, wat brandgevaar of andere gevaren kan veroorzaken. Daarnaast kunnen transparante kastdeuren of het plaatsen van etiketten helpen om de inhoud van de kasten zichtbaar en gemakkelijk vindbaar te maken, zodat de persoon met jongdementie minder snel in verwarring raakt en onveilige situaties kan worden voorkomen.
Oriëntatie en het terugvinden van spullen
Desoriëntatie en geheugenproblemen maken het voor mensen met jongdementie moeilijk om spullen en ruimtes te herkennen, wat kan leiden tot verwarring en onzekerheid. Visuele hulpmiddelen kunnen hierbij een waardevolle ondersteuning bieden.
Een effectieve aanpassing is het plaatsen van pictogrammen of tekstlabels op deuren, zoals voor de badkamer, slaapkamer of keuken. Dit verbetert de herkenbaarheid van ruimtes en helpt de persoon gemakkelijker te navigeren. Daarnaast kunnen pictogrammen of foto's op kasten helpen om de inhoud van deze kasten duidelijker en beter herkenbaar te maken. Het gebruik van transparante kastdeuren of etiketten op keukenkastjes zorgt ervoor dat spullen makkelijker terug te vinden zijn, waardoor de persoon minder snel in verwarring raakt en zelfstandiger kan functioneren. Deze eenvoudige visuele aanpassingen dragen bij aan een grotere gevoel van autonomie en veiligheid in hun dagelijkse omgeving.
Temperatuur binnen de ruimte
Personen met jongdementie hebben soms de neiging om de verwarming harder of zachter te draaien zonder zich bewust te zijn van het effect op de kamertemperatuur. Dit komt doordat ze moeite hebben met het inschatten van de temperatuur in de ruimte.
Een mogelijke oplossing is het afschermen van de thermostaat. Plaats de thermostaat in een afgesloten kastje of op een plek waar bewoners er niet zomaar bij kunnen, zodat ze er niet onbewust aan draaien. Daarnaast kan het helpen om te werken met thermostaten die geen draaiknop hebben, of het gebruik van een dummy-bediening, zodat de thermostaat niet per ongeluk wordt aangepast.
Luchtkwaliteit en geuren
Personen met jongdementie hebben ook last van een aangetaste reukzin. Hierdoor vallen bepaalde geuren, zoals de geur van gas of verbrand eten, minder goed op.
Het kan daarom erg bevorderend werken om met positieve geuren te werken. Zo kan je tijdens een bad gebruikmaken van ontspannende geuren of geurstokjes plaatsen binnenshuis. Positieve geuren helpen de persoon met dementie zich te ontspannen en dragen bij aan een aangename sfeer.
Daarnaast kan de geur van lekker eten fungeren als een trigger voor personen met jongdementie. Dit kan een positief effect hebben op hun oriëntatievermogen, doordat ze bijvoorbeeld via de geur de weg terug naar de keuken gemakkelijker kunnen vinden.
Zicht en gehoor
Personen met jongdementie hebben over het algemeen minder problemen met hun zicht en gehoor dan personen met dementie. Toch speelt daglicht een heel belangrijke rol voor deze personen, vooral voor hun dag- en nachtritme. Vaak hebben zij een verstoord dag- en nachtritme en is het belangrijk dat ze voldoende worden blootgesteld aan daglicht, zodat ze weten dat het nu dag is. Het is daarom aan te raden om zoveel mogelijk daglicht binnen te laten door bijvoorbeeld gordijnen open te houden en lichte raamdecoratie te gebruiken. Daarnaast is het goed om regelmatig met de personen naar buiten te gaan, zodat ze in contact blijven met natuurlijk daglicht en het verschil tussen dag en nacht beter kunnen aanvoelen.
Zoals eerder aangehaald hebben personen met jongdementie minder moeite met hun gehoor, maar wel met achtergrondgeluiden en het begrijpen van de boodschap van deze geluiden. Daarom is het een aanrader om overbodige achtergrondgeluiden, zoals een radio of televisie die niemand actief gebruikt, uit te schakelen. Dit voorkomt dat personen snel verward raken en moeite hebben met het opnemen van prikkels uit hun omgeving. Een rustige omgeving met zo min mogelijk storende geluiden helpt hen om zich beter te oriënteren en minder prikkels tegelijk te moeten verwerken.
De vloeren binnen het huis
Vaak zie je in huizen dat er verschillende kleuren vloer gebruikt worden. Voor een persoon met jongdementie is dit echter niet ideaal. Dit kan namelijk zorgen voor verwarring en angst, en bovendien als een hindernis worden ervaren wanneer zij naar een andere kamer moeten. Het is daarom aan te raden om in huis te kiezen voor éénzelfde kleur vloerbedekking of vloerafwerking in alle ruimtes, zodat er een duidelijke en herkenbare looproute ontstaat. Dit voorkomt dat bewoners drempels of overgangen als obstakels zien.
Daarnaast kan een glimmende vloer een gevaar vormen voor personen met dementie. Dit kom je bijvoorbeeld soms tegen in keukens of badkamers. Voor personen met jongdementie kan het lijken alsof er water op de vloer ligt. Dit idee kan een angstige reactie veroorzaken of ervoor zorgen dat ze de kamer niet binnen durven gaan. Om dit te vermijden, is het beter om te kiezen voor een matte vloerafwerking in deze ruimtes. Een antislip vinylvloer of een matte tegelvloer zijn hiervoor geschikte opties, omdat ze geen storende glans veroorzaken en de veiligheid van bewoners verbeteren.